In de cockpit van een vliegtuig: Informatie en inzichten

De cockpit van een vliegtuig is de centrale ruimte voor de besturing van een vliegtuig. Terwijl de cockpit vroeger toegankelijk was voor passagiers en vooral kinderen, is deze sinds het begin van het millennium strikt afgesloten. Inmiddels mogen alleen de piloten en, in uitzonderlijke gevallen zoals sommige stand-by-vluchten, werknemers van de luchtvaartmaatschappij in de cockpit vliegen. Bijgevolg zijn de exacte procedures in de cockpit tijdens een vlucht niet meer gemakkelijk te begrijpen voor leken. De technologische vooruitgang heeft ook steeds meer veranderingen teweeggebracht. Maar welke instrumenten zijn er in de cockpit van een vliegtuig? Welke veiligheidsmaatregelen worden er genomen? En welke processen zijn geautomatiseerd in de cockpit van het vliegtuig?

Inhoud

1. Wat zit er in de cockpit van een vliegtuig?

2. Beveiliging van de cockpit van een vliegtuig

3. Automatisering in de cockpit van een vliegtuig

Wat zit er in de cockpit van een vliegtuig?

Vooral bij oudere foto's is de cockpit van een vliegtuig vrijwel overvol met schakelaars, displays en meters. Afhankelijk van het type vliegtuig kunnen er bijna duizend knoppen zijn. In moderne passagiersvliegtuigen zijn dat er echter maar zo'n driehonderd, en alle instrumenten bestaan één keer voor de piloot en één keer voor de copiloot en zijn dus altijd dubbel uitgevoerd. Het is daarom nauwelijks mogelijk om voor elk van de cockpitinstrumenten van een vliegtuig een verklaring te geven, ook vanwege de verschillen tussen de vele vliegtuigtypen. Wel kunnen de verschillende elementen in bepaalde groepen worden ingedeeld:

1. Meters en displays in de cockpit van een vliegtuig

De cockpit van een vliegtuig heeft, net als die van een auto, bijvoorbeeld een toerenteller en brandstofniveaumeters. Daarnaast zijn de hoogtemeter en de kunstmatige horizon bijzonder centrale elementen. Deze laatste helpt de bemanning om het vliegtuig ook bij moeilijke zichtomstandigheden horizontaal te houden. Verder zijn weer- en neerslagindicatoren van groot belang voor de bemanning in de cockpit van het vliegtuig, om turbulentie in een vliegtuig te kunnen voorkomen. Ook zijn er diverse snelheidsindicatoren zoals de variometer, die de klim- en daalsnelheid van het vliegtuig meet.

Hoe moderner het vliegtuig, hoe waarschijnlijker het is dat veel van deze gegevens niet langer door individuele cockpitinstrumenten in het vliegtuig worden weergegeven, maar op schermen, afhankelijk van de situatie. Deze zogenaamde Electronic Flight Instrument Systems (EFIS) zorgen voor meer duidelijkheid. Digitalisering in de cockpit, zogezegd.

2. Bedieningselementen in de cockpit van het vliegtuig

Uiteraard bevinden zich in de cockpit van het vliegtuig ook de instrumenten voor de besturing van het vliegtuig. Dit omvat stuwkrachthendels, sturen, remmen, stuurmogelijkheden voor de grondcontrole en hendels om het landingsgestel uit te schuiven. Er zijn ook roeren om het vliegtuig om zijn lengte-, dwars- en verticale as te draaien.

Terwijl de besturing vroeger voornamelijk mechanisch was, met behulp van kabels en hydraulische systemen, zijn de meeste vliegtuigen sinds enige tijd uitgerust met elektronica. Door middel van dergelijke fly-by-wire systemen worden de besturingsinputs per signaal aan het vliegtuig doorgegeven.

3. Radio en navigatie in de cockpit van het vliegtuig

Verder zijn er instrumenten in de cockpit van het vliegtuig voor communicatie met de luchtverkeersleiding en andere vliegtuigen. Sommige systemen communiceren onafhankelijk van elkaar om ervoor te zorgen dat alle relevante gegevens voortdurend beschikbaar zijn. Ook navigatiehulpmiddelen, zoals radardisplays, kunnen van hieruit door de bemanning worden bekeken.

4. Verlichting in de cockpit van het vliegtuig

Ook de verlichting speelt een belangrijke rol. De cockpit van het vliegtuig moet van binnenuit zodanig worden verlicht dat alle displays te allen tijde en onder alle lichtomstandigheden gemakkelijk kunnen worden afgelezen. Ook hier kan het EFIS uitkomst bieden.

Beveiliging cockpit vliegtuig

In de afgelopen jaren en decennia is de veiligheid in de cockpit gestaag toegenomen. Inmiddels zijn er verschillende voorzorgsmaatregelen tegelijk:

• Gepantserde deur: Dankzij kogelvrije bepantsering voorkomt de deur in de cockpit van een vliegtuig onbevoegde toegang.

• Veiligheidscode: Om de cockpit te betreden moet een beveiligingscode worden ingevoerd, waarmee iemand zich legitimeert voordat hij de deur kan openen.

• Camerabewaking: Het gebied voor de cockpit wordt met een camera bewaakt en is dus vanuit de cockpit te zien.

• Opening van binnenuit: Zelfs als de beveiligingscode correct is ingevoerd, moet vanuit de cockpit van het vliegtuig toestemming worden gegeven om de deur te openen. Pas na dertig seconden zonder reactie gaat de deur automatisch open. Op deze manier kan in geval van nood worden gereageerd op bewusteloosheid van de piloten.

• Vier-ogen-principe: Het vier-ogen-principe wordt lang niet overal toegepast. Er wordt echter steeds meer naar gestreefd dat op geen enkel moment één persoon alleen in de cockpit van het vliegtuig zit.

Automatisering in de cockpit van het vliegtuig

Tegenover de invoering van het vierogenprincipe staan echter ook overwegingen om het aantal mensen in de cockpit van een vliegtuig te verminderen. Dit heeft vooral te maken met de toenemende automatisering van lijnvluchten. Maar wat is de huidige stand van zaken en zullen er binnenkort volledig geautomatiseerde cockpits zijn?

De automatische piloot in de cockpit van een vliegtuig

Normaal gesproken wordt een groot deel van de besturing tegenwoordig al uitgevoerd door een automatische piloot. De menselijke piloten controleren vooral het opstijgen en landen en voeren eventueel noodzakelijke correcties uit, bijvoorbeeld bij slecht weer. Ook hier betekent de voortdurende verdere ontwikkeling en verbetering van computersystemen dat er tijdens de vlucht nauwelijks meer in de cockpit hoeft te worden ingegrepen. De optimale hoogte en snelheid worden berekend aan de hand van gegevens zoals gewicht, brandstofhoeveelheid, start en bestemming, die vóór de vlucht in het systeem worden ingevoerd.

Vermindering van het cockpitpersoneel

De eerste effecten van deze automatisering zijn al enige tijd merkbaar. In het verleden was er altijd een boordwerktuigkundige in de cockpit naast de twee piloten, maar nu zijn er slechts drie mensen aan boord om het vliegtuig op langeafstandsvluchten te besturen, om afwisselende rustfasen mogelijk te maken. Voor bijzonder kleine vliegtuigen met maximaal elf passagiers is zelfs maar één piloot nodig.

Zullen er in de toekomst volledig geautomatiseerde vliegtuigcockpits komen?

De opmars van de dronetechnologie heeft ook geleid tot de vraag of vliegtuigen nog wel piloten in de cockpit nodig hebben. Technologisch zijn onbemande vluchten vanaf de grond al mogelijk. Pilotenverenigingen waarschuwen echter voor een dergelijke stap. Veel problemen die in de cockpit van het vliegtuig snel kunnen worden opgespoord en verholpen, zouden bijvoorbeeld tot grotere problemen leiden als ze vanaf de grond worden bestuurd. Bovendien is de bereidheid van de passagiers om aan boord te gaan van volledig machinegecontroleerde vliegtuigen zeer twijfelachtig. Daarom zijn er nog geen concrete plannen voor de tenuitvoerlegging.

Voorlopig blijft de cockpit van het vliegtuig dus een pilotencapsule met talloze lampjes, hendels en schermen. Als u ooit de zeldzame kans krijgt om een cockpit te bezoeken, neem die dan - er staan u veel spannende inzichten te wachten. Of u nu in de cockpit reist of in de passagiersruimte, wij wensen u een ontspannende vlucht!